کتاب «جنبش توسعه اقتصادی اجتماع محلی» نوشتۀ ویلیام اچ.سایمون و ترجمه زهرا اسکندی دورباطی، از منشورات دفتر پژوهشهای فرهنگی به بیان مفهوم اصلی جنبش توسعهی اقتصادی اجتماع محلی (CED) که با هدف تلاش برای ایجاد مسکن و فرصتهای کسب و کار برای افراد کم درآمد طرح شده میپردازد. نقش اصلی و هدایتکنندۀ این جنبش را سازمانهای غیردولتی و غیرانتفاعی ایفا میکنند که در مقابل اجتماعات ساکنان محلی معین پاسخگو هستند. این کتاب با بیان این که در زندگی شهری حمایت از برنامههای رفاهی سنتی و مسکن عمومی رو به کاهش است به ضرورت افزایش حمایتها از برنامههای توسعهی اقتصادی محلی اشاره میکند و دلیل این مطلب را در روندهای تمرکز زدایی از ادارات عمومی و هدایت جریان توسعه بازارهای محلی در امتداد مسیرهای مطلوب اجتماعی میبیند. به همین دلیل تغییرات در خطوط سیاستهای شهری و اتخاذ استراتژی جدید فعالان محلی را به عنوان یک ضرورت با بیان شواهد متعدد بیان میکند.
وظیفۀ اصلی کتاب «جنبش توسعه اقتصادی اجتماع محلی» ترسیم تصوری درست از آن چه به عنوان ساز و کارهای شکلگیری جنبش CED وجود دارد است. در مجموع مطالب این کتاب به دنبال توضیح روند جنبش توسعه اقتصادی در اجتماع محلی است. این اثر با بیان روند نظریات توسعۀ اقتصادی و نحوۀ رشد آنها از شهرنشینی تا ضرورت توسعه اقتصادی اجتماع محلی به واسطه تجربهها و سیاستگذاریهای موجود در شش محور؛ برنامه ریزی، مسکن، بانکداری، آموزش اشتغال و کاریابی، اصلاحات رفاهی و مراقبتهای بهداشتی مورد بررسی قرار میدهد؛ یافتههای مهم این بررسیها در فرایند اجتماع محلی دستاوردهای زیر را نشان میدهد:
1- ایجاد مشارکت حداکثری ساکنان اجتماع محلی کم درآمد و ایجاد شغل در طی برنامهریزی مناسب.
2- بهرهمندی صد در صدی ساکنان اجتماع محلی از ساخت مسکن هم به عنوان پیمانکار و هم به عنوان مشتری از مسکنهای ساخته شده.
3- بانکداری محلی که منجر به جذب سرمایه برای اولویتهای سرمایهگذاری در محل میشود.
4- ارائه آموزش هدفمند به اجتماعات محلی برای به کارگیری مناسب نیروی کار در محل سکونت خود.
5- هدفمند کردن یارانهها و کمکهای نقدی در جهت ایجاد خودکفایی در جامعه هدف در اجتماع محلی.
6- حمایت از سلامت اجتماعات در جهت سلامت نیروی کار و ساخت و ساز هدفمند برای پایگاههای سلامت.
در ادامه مباحث کتاب به واکاوی سه بنیاد اقدامات جوامع محلی که شامل منطق اقدامات اجتماع محور در ابعاد اقتصادی سیاسی و اجتماعی است، میپردازد که نحوه مانع زدایی سازوکارهای جنبش را نسبت به بروکراسی اداری و کمبود اطلاعات را نشان میدهد علاوه بر آن که هماهنگی هر چه بیشتر نهادهای اقتصادی محله محور از کارفرمایان تا کارگران را به خوبی نشان میدهد. تقویت سرمایه اجتماعی که در محلات وجود دارد و نحوۀ تأثیر و تأثر سیاسی این اجتماعات از دیگر اقداماتی است که اثر بخشی جنبش اجتماع محلی در آن به خوبی فهمیده میشود.
در بخش بعدی کتاب در رابطه با اجتماع محلی به عنوان ذینفع توسعه اقتصادی بحث میشود؛ که در دو نگاه سنتی و نگاه نوینتر مورد مطالعه قرار میگیرد و مقایسه دستاوردهای نگاه نوین با ارائۀ شواهد تاریخی بیان میشود. موضوع اجتماع محلی به عنوان عامل توسعه اقتصادی در مباحث این کتاب به نقش کارآفرینانۀ مؤسسات محلی اشاره میکند که باید نهادینه شدن نقش کارآفرینانه آنان با عواملی مثل رقابتی سازی و پاسخگو بودن مؤسسات در مقابل مردم صورت پذیرد. موضوع حقوق مالکیت محدود در موسسات توسعه اقتصادی اجتماع محلی بحث دیگری در کتاب است که با بیان این که حقوق مالکیتی موسسات با مالکیت حقوق خصوصی متفاوت است، محدودیت ملکی موسسات را به دو نوع محدودیت انتقال ملکیت و محدودیت انباشت تعریف میکند.
از جمله راهبردهایی که کتاب برای اثربخشی هر چه بیشتر جنبش اجتماع محلی به آن اشاره میکند، ضرورت بسیج شدن و مشارکت همگانی برای انجام پروژههای توسعه اقتصادی اجتماع محلی با توجه به جنبه سازماندهی و نمایندگی داشتن موسسات است. در واقع گرایش ساختارهای توسعه اقتصادی اجتماع محلی به تشکیلات سازمانی و وابستگیهای دولتی و خصوصی و چگونگی جنبههای سازمانی و بازترکیب آنها با نمایندگی سیاستی و کارآفرین اقتصادی، به عنوان راهبردهای اثر بخش این جنبش معرفی میشود. در بحث انتهایی کتاب به لزوم دسترسی سیاستگذاران اجتماعی مبتنی بر اجتماع محلی به حجم وسیع اطلاعات از منابع اقتصادی موجود و نیاز جامعه پرداخته شده است و چگونگی لحاظ کردن آنها را در ارزیابی توسعه اقتصادی اجتماع محلی توضیح داده شده است.
شهرنشینی پدیدهای است که از زمانهای بسیار دور آغاز شده و در سدههای اخیر شتابی بی سابقه گرفته است. این امر به علاوۀ افزایش جمعیت و تراکم جمعیت در محلههای مختلف به دلیل نیاز به توسعۀ پایدار و تامین نیازهای کنونی و نسلهای آینده، باعث روی آوردن اجتماعات به اجتماع محلی و مدیریت خودگردان محلی شده است. کتاب جنبش توسعه اقتصادی اجتماع محلی با ارائۀ نظریه جدید در مسئله شیوه مدیریت اجتماع بر اساس محله به تبیین ویژگیهای این نظریه و عوامل توسعه ساز در آن پرداخته است. ارائه شواهد و مثالهای اجرا شده در محلههای کشورهای مختلف در این کتاب در کنار تبیین ابزارهای محله محوری برای توسعه اقتصادی، شیوه نفعبری جامعه را به خوبی ترسیم کرده است.
از مهمترین ویژگی کتاب بازخوانی اقدامات محله محور در طرحهای پیشینی و کاستیهای آنها است که نقش نظریه مطرح شده در کتاب را به عنوان تکمیلکننده اقدامات پیشین روشن میکند. ترسیم نکردن وضع موجود در مسئله توسعه اقتصادی محلی و عدم ترسیم واقعیت در این مسئه را همراه با عدم بیان راهبرد مناسب از وضعیت موجود به وضع مطلوب را از کاستیهای کتاب دانست که میتوانست بسیار در تبیین نظریه توسعه اقتصادی اجتماع محلی راهگشا باشد. چینش منطقی مباحث مطرح شده در کتاب از شناخت پیشینههای طرحهای محله محور، آسیب طرحهای موجود، منطق اقدامات اجتماع محور، سرمایه اجتماع محلی در منابع معطل محلهها، شناخت اجتماع محلی به عنوان عامل توسعه اقتصادی، شیوه تعاملات حقوقی در اجتماع محلی، لزوم تعاون در ایجاد توسعه اقتصادی اجتماع محلی تا بیان تلفیق ساختاری و محدودیتهای توسعه اقتصادی اجتماع محلی، نوید نتیجهگیری مناسب در شکل یک فصل را میدهد در حالی که این نقطه قوت کتاب در تبیین منطقی مطالب، جای خالی نتیجهگیری و جمعبندی از تمامی مباحث را برای سخن نهایی در ارایه نظریه را پر رنگتر میکند. ترجمۀ غیرروان و استفاده از جملهبندیهای نامناسب یکی دیگر از نقاط ضعف کلی است که در این کتاب دیده میشود.